ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ
Χάρη στη μοναδική της ομορφιά η Σαντορίνη αποτελεί έναν
από τους κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς στον κόσμο. Για το καταπληκτικό της
κλίμα, τις ιδανικές συνθήκες παρατήρησης και την μοναδική της καλδέρα αποτελεί
«Γη της Επαγγελίας» για τους ηφαιστειολόγους.
ΤΟ
ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ ΤΗΣ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ
Το νησιωτικό σύμπλεγμα της Σαντορίνης είναι το πιο γνωστό
κέντρο ενεργής ηφαιστειότητας στο Ελληνικό Ηφαιστειακό Τόξο. Είναι ένα
στρωματοηφαίστειο με μια μεγάλη καλδέρα που δημιουργήθηκε από μεγάλες εκρήξεις.
Τα διάφορα προϊόντα της 2 εκατομμυρίων ετών ηφιαστειακής δραστηριότητας έχουν
αποτεθεί πάνω σε ένα μη ηφαιστειακό υπόβαθρο, το οποίο κάποτε σχημάτιζε ένα
μικρό νησάκι όπως και τα υπόλοιπα των Κυκλάδων. Οι περισσότεροι ηφαιστειακοί
ορίζοντες είναι ορατοί από την εναλλαγή των χρωμάτων που φαίνεται στα εσωτερικά
τοιχώματα της καλδέρας, εύκολα να τα παρατηρήσει όποιος φτάνει με πλοίο στο
νησί.
Η πιο πρόσφατη έκρηξη –η
λεγόμενη Μινωική- συνέβη στην ύστερη Εποχή του Χαλκού, περίπου το 1640 πΧ και
επιρρέασε την Ανατολική Μεσόγειο. Ήταν μια από τις μεγαλύτερες γνωστές
ηφαιστειακές εκρήξεις στη νεότερη ιστορία της Γης. Τα υλικά της σχηματίζουν τα
χαρακτηριστικά στρώματα από ηφαιστειακή σκόνη και λευκή ελαφρόπετρα, που
καλύπτουν σχεδόν όλα τα νησιά του συμπλέγματος.
Η Μινωική έκρηξη κατέστρεψε ένα πλούσιο και αναπτυγμένο
οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της εποχής. Μέχρι το 1969, εντατικές
αρχαιολογικές εξκαφές έφεραν στο φως μια σημαντική κυκλαδική πόλυ η οποία είχε
θαφτεί κάτω από την Μινωική σκόνη για περίπου 4000 χρόνια. Ακόμα κι αν φαίνεται
ότι ο πληθυσμός είχε το χρόνο να εκκενώσει το νησί πριν την έκρηξη, παίρνοντας
αρκετά από τα υπάρχοντα μαζί του, τα ευρήματα στο Ακρωτήρι είναι εντυπωσιακά,
σΆ αυτά περιλαμβάνονται καλοδιατηρημένες τοιχογραφίες, κεραμικά και άλλα
αντικείμενα. Χάρη στη δουλειά αρκετών αρχαιολόγων, νέο φως ρίχθηκε σε έναν
σημαντικό προϊστορικό πολιτισμό.
Το ενδιαφέρον για αυτό το ιδιόμορφο νησί προσέλκυσε
ερευνητές, όχι μονάχα αρχαιολόγους, αλλά κατά κύριο λόγο ηφαιστειολόγους. Λίγα
ηφαίστεια έχουν μελετηθεί τόσο όσο η Σαντορίνη.
Μονάχα λίγοι τόποι στον κόσμο μπορούν να παρουσιάσουν
τέτοια σχέση ανάμεσα στην ηφαιστειότητα και την ανθρώπινη ζωή, όπως συμβαίνει
στη Σαντορίνη. Οι ιδιαίτερες συνθήκες δημιούργησαν ένα εντυπωσιακό πολιτιστικό
και καλλιτεχνικό στυλ που μετράει χιλιάδες χρόνια ιστορίας. Πολλά είναι αυτά
για τα οποία ξεχωρίζει αυτός ο τόπος, όπως για παράδειγμα η χαρακτηριστική Αρχιτεκτονική.
ΓΕΩΛΟΓΙΑ
ΤΗΣ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ
Η Σαντορίνη, ένα από τα νησιά των Κυκλάδων, είναι ένα
ιστορικά ενεργό ηφαίστειο και κομμάτι του Νότιο Αιγαιακού (ή Ελληνικού)
ηφαιστειακού τόξου στην περιοχή του Αιγαίου Πελάγους. Βρίσκεται 120 χιλιόμετρα
βορειότερα της Κρήτης.
Η Σαντορίνη (επίσημη ονομασία Θήρα) αποτελείται από ένα
σύνολο νησιών:
-
Το κυρίως νησί της Θήρας (75.8 τ.χλμ., 7000 κάτοικοι)
-
Τη Θηρασία (9.3 τ.χλμ., 250 κάτοικοι)
-
Το Ασπρονήσι (0.1 τ.χλμ.)
-
Την Παλαιά Καμένη (0.5 τ.χλμ.)
-
Τη Νέα Καμένη (3.4 τ.χλμ.)
Πέρα από ένα μη ηφαιστειακό υπόβαθρο το οποίο εμφανίζεται
στο Νοτιο-Ανατολικό τμήμα της Θήρας, αυτά τα νησιά αποτελούνται από ηφαιστειακά
πετρώματα από εκατοντάδες εκρήξεις κατά τα τελευταία 2 εκατομμύρια χρόνια. Η
Παλαιά και η Νέα Καμένη σχηματίστηκαν από μια σειρά ερκήξεων ηφαιστειακής λάβας
στα ιστορικά χρόνια μέσα στην Καλδέρα που δημιουργήθηκε από την κατάρευση του
μαγματικού θαλάμου κατά την Μινωική έκρηξη. Η Νέα Καμένη είναι ακόμα «ζωντανή»
καθώς η τελευταία τς έκρηξη συνέβη το 1950.
Το ηφαιστειακό σύμπλεγμα της
Σαντορίνης είναι το πιο ενεργό στο Ελληνικό Ηφαιστειακό Τόξο. Αυτό το
ηφαιστειακό τόξο έχει μήκος περίπου 500 χλμ και πλάτος 20 ως 40 χλμ, ενώ
εκτείνεται από την ηπειρωτική Ελλάδα διά μέσω των νησιών Αίγινα, Μέθανα, Πόρος,
Μήλος, Σαντορίνη, Κως, Γυαλί, Νίσυρος ως την χερσόνησο της Αλλικαρνασού (Bodrum) στην Τουρκία. Χαρακτηρίζεται από σεισμούς βάθους
150-170 χλμ, στο σημαίο δηλαδή που βρίσκεται η καταδυόμενη πλάκα της Ανατολικής
Μεσογείου κάτω από την αντίστοιχη Ευρασιατική, πιο συγκεκριμένα από τη
μικροπλάκα του Αιγαίου.
Το ηφαιστειακό πεδίο της Σαντορίνης αποτελείται από τη
Σαντορίνη, τα νησιά Χριστιανά, περίπου 20 χλμ στα νοτιοδυτικά της και το
υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο, 7 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά. Είναι μερικώς
τοποθετημένη σε ένα ΝΔ-ΒΑ τεκτονικό κέρας που ονομάζεται Ράχη Αμοργού. Αυτό το
τέμαχος που συνδέεται με ρηξιγενή τεκτονική είναι ορατό καθώς αποτυπόνονται
σεισμικές ακολουθίες της περιοχής. Το νοτιοδυτικό κομμάτι του ηφιαστειακού
πεδίου βρίσκεται πάνω στο Βύθισμα της Ανύδρου.
Στη Σαντορίνη οι μεγαλύτερες και κυριότερες τεκτονικές
δομές που είναι ορατές και αφορούν τα προ-ηφαιστειακά πετρώματα είναι ανάστροφα
ρήγματα με ΝΑ παράταξη όπως αυτό στο Μέσα Βουνό, που περνάει από την Περίσσα
και ανάμεσα από το Μέσα Βουνό και τον Προφήτη Ηλία φτάνει στην παραλία στο
Καμάρι.
ΤΟ
ΠΡΟ-ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ
Το προηφαιστειακό
υπόβαθρο εμφανίζεται στη Σαντορίνη στο βουνό του Προφήτη Ηλία, στο Μέσα Βουνό,
στη ράχη του Γαβρήλου, στον Πύργο, το Μονόλιθο και το εσωτερικό κομμάτι της
καλδέρας ανάμεσα στο ακρωτήριο Πλάκα και τον Αθηνιό.
Τα πετρώματα αυτά αντιπροσωπεύουν ένα παλιό μη
ηφαιστειακό νησί με διαστάσεις περίπου 9 επί 6 χιλιόμετρα, παρόμοιο με τα
γειτονικά κυκλαδονήσια όπως η Ανάφη, η Ίος και η Αμοργός. Εμφανίζονται
Μεταμορφωμένα Ασβεστολιθικά πετρώματα και Σχιστόλιθοι από το Τριαδικό ως το
Τριτογενές, τα οποία πτυχώθηκαν κατά την Αλπική πτύχωση. Στον Αθηνιό βρίσκεται
ένας γρανίτης του Μειοκαίνου (9.5 εκατομμύρια χρόνια) που είναι κομμάτι της
εκτεταμένης εμφάνισης γρανίτη που βρίσκεται στις Κυκλάδες και είναι η πηγή
ορυκτών όπως ο τάλκης, ο χαλκοπυρίτης, ο μαγνητίτης και άλλα που βρίσκονται
στην περιοχή.
ΗΦΑΙΣΤΕΙΟΤΗΤΑ
Η ηφαιστειότητα στην περιοχή της Σαντορίνης (που ήταν ένα
μικρό μη ηφαιστειακό νησί) ξεκίνησε πριν περίπου 2 εκατομμύρια χρόνια με την
εκροή δακιτικής λάβαςς από την περιοχή που βρίσκεται σήμερα η χερσόνησος του
Ακροτηρίου ενώ συνέχιζε να παράγει διαφορετικά είδη λάβας και άλλων
πυροκλαστικών υλικών. Ωστόσο, ο πιο χαρακτηριστικός τύπος της δραστηριότητας τα
τελευταία 200.000 χρόνια είναι η κυκλική κατασκευή ασπιδόμορφων ηφαιστείων που
διακόπτεται από μεγάλες εκρήξεις και καταστροφικά γεγονότα όπως η Μινωική
έκρηξη. Συγκεκριμένα η ηφαιστειακή εξέλιξη της Σαντορίνης μπορεί να χωριστεί σε
5 βασικά στάδια τα οποία είναι τα εξής:
1. Τα ηφαίστεια του
Ακρωτηρίου και κώνοι σκωριών (2000-500 χιλιάδες χρόνια πριν)
2. Τα ηφαίστεια στα
Περιστέρια και της Θήρας (530-180 χιλιάδες χρόνια πριν)
3. Πρώτος κύκλος εκρήξεων
(360-180 χιλιάδες χρόνια πριν)
4. Δεύτερος κύκλος εκρήξεων
(180 χιλιάδες χρόνια πριν – 1600 πΧ)
5. Η ασπίδα της Καμένης
(197 – σήμερα)
Ιστορικές εκρήξεις και κύρια σεισμικά γεγονότα μετά τη
Μινωική έκρηξη
197 πΧ – Σχηματισμός της Ιεράς
46 – Εμφάνιση νέου νησιού που πιθανός αποτέλεσε τη βάση
της Παλαιάς Καμένης
726 – Έντονη δραστηριότητα, πιθανώς υποπλινιακή έκρηξη
1570-1573 Σχηματισμός Μικρής Καμένης
27 Σεπτέμβρη 1650 – Έκρηξη του υποθαλάσσιου ηφαιστίου του
Κολούμπο, ακολουθεί τσουνάμι
23 Μάη 1707 – Σεπτέμβρης 1711 – Σχηματισμός της Νέας
Καμένης
4 Φλεβάρη 1866 – 15 Οκτώβρη 1870 – Μικρή
δραστηριότητα, ενώνεται η Νέα και Παλαιά Καμένη
11 Αυγούστου 1925 – 17 Μάρτη 1928 – Μεγαλώνει η Νέα
Καμένη
20 Αυγούστου 1939 – Ιούλης 1941 – Σχηματισμός δόμων
λάβας.
10 Γενάρη 1950 – 2 Φλεβάρη 1950 – Μικρή δραστηριότητα που
δημιουργούν τις «Λάβες του Λιάτσικα»
Η
ΜΙΝΩΙΚΗ ΕΚΡΗΞΗ
Η Μινωική έκρηξη έγινε γύρω στο 1640 πΧ στην ύστερη Εποχή
του Χαλκού. Ήταν μια από τις μεγαλύτερες πλινιακές εκρήξεις της νεότερης
ιστορίας. Συνολικά εκρήχθηκαν 30-40 τετραχονικά χιλιόμετρα ρυοδακιτικού
μάγματος και ορίζεται σήμερα το μέγεθος της έκρηξης ως VEI=6 (από Simkin et.al. 1981). Την έκρηξη
ακολούθησε η κατάρρευση του μαγματικού θαλάμου η οποία μεγάλωσε την υπάρχουσα
καλδέρα.
Το ύψος της Πλινιακής έκρηξης
υπολογίζεται στα 36-39 χιλιόμετρα (Pyle 1990). Σκόρπισε τέφρα σε
όλη την Ανατολική Μεσόγειο και είναι πιθανό να προκάλεσε σοβαρές κλιματικές
αλλαγές. Τα προϊόντα της στη Σαντορίνη δημιούργησαν έναν ορίζοντα πάχους 50
μέτρων από λευκή ελαφρόπετρα και σκόνη.
Η Μινωική έκρηξη μελετήθηκε λεπτομερώς από πολλούς
επιστήμονες και ανάμεσα στις πιο σημαντικές εργασίες ξεχωρίζουν αυτές των Fouque (1879), Reck (1936), Bound and Sparks (1976), Pichler and Kussmaul (1980), Pichler and Frienrich (1980), Heiken and McCoy (1984) και Druit et.al. (1989).
Ο Reck (1936) περιέγραψε
τέσσερις κύριες μονάδες που αργότερα από τον Druitt και τους συνεργάτες του
(1989) ονομάστηκαν Μινωική Α, Μινωική Β, Μινωική Γ και Μινωική Δ. Κάθε μονάδα
αντιστοιχή σε συγκεκριμένη φάση της έκρηξης.
Μινωική Α
Αντιστοιχεί σε αποθέσεις πτώσης κίσσηρης που προέρχονται
από την κατάρρευση της εκρηκτικής στήλης.
Μινωική Β
Αντιστοιχεί σε μεγακυματικές
αποθέσεις και αποτελείται από πολυάριθμα λευκά στρώματα από λεπτόκοκκη στάχτη.
Μινωική Γ
Αντιστοιχεί σε ροές στάχτης και οι αποθέσεις αποτελούνται
από λευκή στάχτη και κίσσηρη.
Μινωική Δ
Είναι η τέταρτη φάση της έκρηξης. Αποτελούνται από πιο
λεπτόκοκκα υλικά που περιέχουν μικρά λιθικά και κλάσματα κίσσηρης.
Φόρουμ 
Αναζήτηση 
Εγγραφή 
Σύνδεση 
Κυρ Ιαν 17, 2010 2:04 am