Η έρευνα των φυτών του Ολύμπου άρχισε πριν
150 χρόνια, όταν το 1836 Γάλλος βοτανολόγος Aucher-Eloy άρχισε να
μελετά τα φυτά του Ολύμπου.
Από τότε έχουν παρατηρηθεί 1.700 είδη φυτών δηλαδή περίπου το 25% της Ελληνικής χλωρίδας.
Τα περισσότερα από αυτά που βρίσκονται σε χαμηλό υψόμετρο είναι τα συνηθισμένα μεσογειακά και κεντροευρωπαϊκά είδη.
Το είδος Jankaea heldreichii, φυτικό λείψανο από την εποχή των
παγετώνων, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους επιστήμονες. Στη
γυμνή από δένδρα αλπική ζώνη υπάρχουν πάνω από 150 είδη φυτών. Από αυτά
τα μισά βρίσκονται μόνο στη Βαλκανική χερσόνησο και τα 23 μόνο στον
Όλυμπο και πουθενά αλλού.
Η πανίδα του
Ολύμπου, που δεν έχει μελετηθεί συστηματικά μέχρι σήμερα, περιλαμβάνει
σημαντική ποικιλία ειδών. Έχουν καταγραφεί 32 είδη θηλαστικών, στα
οποία περιλαμβάνονται το αγριοκάτσικο, το ζαρκάδι, το αγριογούρουνο, η
αγριόγατα, το κουνάβι, η αλεπού, ο σκίουρος κ.ά. Έχουν εντοπιστεί
επίσης 108 είδη πτηνών, πολλά από τα οποία, ιδιαίτερα αρπακτικά, είναι
σπάνια και προστατεύονται αυστηρά από διεθνείς συμβάσεις.
Αγριόγιδα, λύκοι, αγριογούρουνα, ζαρκάδια, αγριόγατοι, τσακάλια,
αλεπούδες, κουνάβια, νυφίτσες, λαγοί,κ.ά. Επίσης γυπαετοί, χρυσαετοί,
όρνια, γεράκια, πελαργοί, πετροπέρδικες, τσαλαπετεινοί, μπούφοι,
πετροχελίδονα, αγριοπερίστερα,κ.ά. Γενικά έχουν παρατηρηθεί πάνω από
140 είδη πανίδας (θηλαστικά-πτηνά).
Υπάρχουν ακόμα και τα συνηθισμένα ερπετά του ελληνικού χώρου (φίδια,
χελώνες, σαύρες κ.ά.) και ορισμένα αμφίβια στα ρέματα και στις
εποχιακές λίμνες, καθώς και μια μεγάλη ποικιλία εντόμων, κυρίως
πεταλούδες, για τις οποίες ο Όλυμπος φημίζεται.
Στην αρχαιότητα υπήρχαν λιοντάρια (Παυσανίας), ενώ τουλάχιστον μέχρι
τον 16ο αιώνα υπήρχαν αρκούδες (Βίος Αγίου Διονυσίου του Ανωτέρου).
Στον Όλυμπο, υπάρχουν τα Δάση ορεινών πεύκων, τα δάση φυλλοβόλων και τα
λιβάδια. Στα Δάση ορεινών πεύκων σχεδόν η μισή επιφάνεια του Ολύμπου
σκεπάζεται από δάση μαύρης πεύκης και ρόμπολου. Τα κοντόχοντρα ρόμπολα
είναι από τα πιο ανθεκτικά στο κρύο κωνοφόρα και φυτρώνουν ως τα 2600
μ. υψόμετρο.
Λίγα δάση από
φυλλοβόλα δέντρα υπάρχουν στον Όλυμπο. Δάση οξιάς, με διάσπαρτα έλατα,
κρύβονται στις σκιερές και υγρές πλευρές των χαραδρών. Στο υγρό και
ανακατεμένο με κροκάλες έδαφος, οι συστάδες οξιάς συνοδεύονται από
διάφορα είδη μικρών φυτών (αρκουδοπούρναρο, ίταμος, λαγομηλιά, φτέρες
κ.ά.).
Στις πιο χαμηλές χαράδρες φυτρώνει ποικιλία από φυλλοβόλα δέντρα
(φτέρες, οστριά, γαύροι, μελιές, κ.ά.), λείψανα από την εποχή που το
κλίμα ήταν πιο υγρό. Στους βόρειους πρόποδες του βουνού απομένουν
κάποια από τα δρυοδάση που άλλοτε σκέπαζαν όλη την πεδινή Ελλάδα. Μια
γραμμή από ιτιές ή πλάτανους σημαδεύει την κοίτη κάθε ρεματιάς.
Οι δυτικές και νότιες πλαγιές του Ολύμπου μοιάζουν από μακριά γυμνές
από βλάστηση, αλλά στην πραγματικότητα σκεπάζονται από αραιούς θάμνους
(τετραγκαθιές, πυξάρι, δάφνη κ.ά.). Η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας στις
προσήλιες αυτές πλαγιές, όπου το χιόνι λιώνει γρήγορα, φαίνεται ότι
εξαφάνισε τα δάση από φυλλοβόλες δρυς που υπήρχαν εδώ κατά τους
Νεολιθικούς χρόνους.