Όταν οι Αιθέρες Βροντούν και Τρέμει η Γη...

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την περιοχή μας παρουσιάζει η σεισμική έξαρση η οποία σημειώνεται το τελευταίο χρονικό διάστημα, μιας και τους τελευταίους δύο μήνες, έχουν σημειωθεί αρκετοί σεισμοί σημαντικών μεγεθών που αγγίζουν τα 6.5 R οι οποίοι ωστόσο, δεν έχουν προκαλέσει ιδιαίτερες ζημιές σε κατοικημένες περιοχές, λόγω της απόστασης του επικέντρου τους από αυτές ή λόγω του ότι επρόκειτο για σεισμούς ενδιαμέσου βάθους. Τους σεισμούς αυτούς μπορούμε να τους ταξινομήσουμε σε δύο κύριες κατηγορίες: τους σεισμούς ενδιαμέσου βάθους, οι οποίοι γίνονται ιδιαίτερα αισθητοί σε μεγάλο μέρος της χώρας μας, όταν τα μεγέθη τους είναι πάνω από 6 R και τους επιφανειακούς σεισμούς, οι οποίοι μέχρις στιγμής, έχουν μικρότερα μεγέθη και για τον λόγο αυτό γίνονται αισθητοί σε πιο τοπικό επίπεδο, αλλά μπορούν να προκαλέσουν πολύ σημαντικές ζημιές στις περιοχές που βρίσκονται σχετικά κοντά στο επίκεντρο.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα σεισμών που σημειώθηκαν από τον Ιανουάριο είναι αυτός του Λεωνιδίου, με μέγεθος 6,2R που έγινε αισθητός σε πολύ μεγάλη απόσταση, αυτοί της Πάτρας, οι οποίοι παρ'οτι ήταν επιφανειακοί σεισμοί μεγέθους κοντά στα 5,5R, δεν έχουν δώσει αξιόλογη μετασεισμική δραστηριότητα και τέλος αυτούς που εκδηλώνονται νότια της Καλαμάτας οι ισχυρότεροι των οποίον είχαν μέγεθος 6,9R και 6,2R. Πέραν αυτών έχουν σημειωθεί και πολλοί άλλοι μικρότεροι και στην πλειοψηφία τους επιφανειακοί σεισμοί, οι οποίοι έχουν γίνει αισθητοί σε τοπικό επίπεδο και δεν δημιουργούν άμεση ανησυχία, μιας και η έντονη σεισμικότητα είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της χώρας μας!

Είναι ωστόσο λογικό, πολύς κόσμος να ανησυχεί για την όλη αυτή σεισμική έξαρση που παρατηρείται μετά από μία μακρά περίοδο σεισμικής ησυχίας. Από την άλλη πλευρά πολύς κόσμος συνδυάζει τα καιρικά φαινόμενα που εκδηλώθηκαν με την παρατηρούμενη σεισμική έξαρση, ενώ υπάρχουν και αρκετές θεωρίες οι οποίες συσχετίζουν τον καιρό με τους σεισμούς, ή τους σεισμούς με τις τάσεις της ατμοσφαιρικής πίεσης, τις παλίρροιες, τις φάσεις της Σελήνης, τα παρατηρούμενα αστρονομικά φαινόμενα, τις εκρήξεις ηφαιστείων και την εκδήλωση άλλων σεισμών σε αποστάσεις χιλιάδων χιλιομέτρων από την περιοχή μας... Aς κάνουμε λοιπόν ένα μικρό αφιέρωμα στο εντυπωσιακό αυτό φαινόμενο, που στο άκουσμά του και μόνο πολύς κόσμος τρέχει... να κρυφτεί!

Παρ'ότι δεν έχει ξεκαθαριστεί απόλυτα ο μηχανισμός γένεσης των σεισμών, η επικρατούσα θεωρία η οποία φαίνεται να επαληθεύεται ικανοποιητικά από τα παρατηρούμενα δεδομένα, αναφέρει ως αίτιο της εκδήλωσης των σεισμών, την διάρρηξη μεταξύ των πετρωμάτων σε ρήγματα που δημιουργούνται στις περιοχές συνάντησης διαφορετικών λιθοσφαιρικών πλακών. Καθώς οι λιθοσφαιρικές πλάκες κινούνται ανομοιογενώς, στις περιοχές γειτνίασης, δημιουργούνται τάσεις σύγκλισης ή εφελκυσμού οι οποίες όταν ξεπεράσουν κάποια τιμή, τα πετρώματα "σπάνε", δημιουργείται διάρρηξη και παράγονται σεισμικά κύματα τα οποία ταξιδεύουν προς όλες τις κατευθύνσεις γύρω από την εστία του σεισμού.

Ωστόσο, έχουν διατυπωθεί και άλλες θεωρίες περιγραφής της γένεσης των σεισμών, όπως για παράδειγμα πως κύριο αίτιο των σεισμών μεσαίου και μεγάλου μεγέθους, είναι η προσπάθεια διαφυγής των ρευστών που βρίσκονται σε διάπυρη κατάσταση στο εσωτερικό της Γής μέσα από τον φλοιό, και κινούμενα με πίεση στις ρηξιγενείς επιφάνειες, "τραντάζουν" τον φλοιό της Γης και δημιουργούν τους σεισμούς. Κατά την γένεση ενός σεισμού, παράγονται δύο κύριες κατηγορίες σεισμικών κυμάτων:

• Τα κύματα P (premier), ή διαμήκη κύματα, τα οποία διαδίδονται οριζόντια στο μέσο μετάδωσης δια των πυκνώσεων και αραιώσεων των δομικών στοιχείων του μέσου. Τα κύματα αυτά γίνονται αισθητά στους ανθρώπους, με το χαρακτηριστικό "πέρα- δώθε", κατά την διάρκεια των σεισμών.
  
• Τα κύματα S (second), ή εγκάρσια κύματα, τα οποία διαδίδονται κάθετα στο μέσο μετάδοσης και καθυστερούν στην άφιξή τους, σε σχέση με τα πρώτα. Τα κύματα αυτά, γίνονται αισθητά στους ανθρώπους από τις "πάνω-κάτω" κινήσεις, και είναι πολύ πιο επικίνδυνα όσον αφορά τις δομικές καταστροφές. Εξ'αιτίας της άφιξής τους μετά από τα κύματα P, κατά την διάρκεια ενός σεισμού, το έδαφος αρχίζει πρώτα να πηγαίνει "πέρα-δώθε" και μετά "πάνω κάτω". Η καθυστέρηση αυτή είναι ανάλογη της απόσταση της περιοχής από το επίκεντρο του σεισμού και μάλιστα, σε ισχυρούς σεισμούς που γίνονται αισθητοί σε μεγάλες αποστάσεις, μπορεί σε απόμακρες περιοχές να δοθεί η αίσθηση πως έγιναν δύο σεισμοί (όπως συνέβη στον σεισμό του Λεωνιδίου, ό οποίος στην Αθήνα έγινε αντιληπτός με δύο μέγιστα - ένα οριζόντιο στην αρχή της δόνησης και ένα κατακόρυφο και πιο αισθητό προς το τέλος. Εν συνεχεία, με την άφιξη των σεισμικών κυμάτων στην επιφάνεια του εδάφους παράγονται δευτερεύοντα επιφανειακά κύματα οι κυριότερες κατηγορίες των οποίων, είναι:
  
  
  
  

• Κύματα "Love", τα οποία διαδίδονται οριζόντια στο μέσω παραμορφώνοντας οριζόντια την επιφάνεια του εδάφους.
  

• Κύματα "Rayleigh", τα οποία διαδίδονται στην επιφάνεια της Γης, κατά τρόπο αντίστοιχο με αυτόν των κυμάτων της Θάλασσας (πάνω-κάτω-δεξιά-αριστερά). Τα κύματα αυτά είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα για τις δομικές κατασκευές.
  

Εικόνα 1- Σεισμικά κύματα


Ποιες όμως είναι οι περιοχές οι οποίες έχουνε μεγαλύτερη πιθανότητα να βιώσουν έναν σεισμό?

Όπως λέει ένα αρχαίο γνωμικό "Όπου έσεισε θα σείσει". Όπου έχουν γίνει πολλοί σεισμοί μέχρι τώρα, εκεί υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα για να γίνει ένας νέος μεγάλος σεισμός. Αυτό συμβαίνει για τον απλούστατο λόγο ότι οι σεισμοί συμβαίνουν στις περιοχές γειτνίασης των λιθοσφαιρικών πλακών οπότε και οι περιοχές αυτές καθίστανται σεισμογενείς, ενώ άλλες περιοχές μακριά από τα όρια επαφής των λιθοσφαιρικών πλακών δεν είχαν και δεν αναμένεται να έχουν αξιόλογους σεισμούς. Από τους σεισμούς οι οποίοι έχουν γίνει και τα χαρακτηριστικά τους, έχουν κατασκευαστεί χάρτες με τα επίκεντρα αυτών, και τις εκτιμώμενες θέσεις των ρηγμάτων:

Eικόνα 2 - Χάρτης επικέντρων σεισμών

Πρόγνωση σεισμών

Βραχυπρόθεσμη πρόγνωση σεισμών με ασφάλεια δεν μπορεί να γίνει, παρ΄ότι έχουν γίνει πολλές έρευνες προς αυτήν την κατεύθυνση. Σε ορισμένες περιπτώσεις ωστόσο, μπορεί να γίνει μία εκτίμηση για επακόλουθο μεγάλο σεισμό, βασιζόμενη σε εμφάνιση διαφόρων ασυνήθιστων φαινομένων και συμπεριφορών των ζώων, μεταβολές του γεωηλεκτρικού πεδίου, προσεισμική δραστηριότητα όπως συμβαίνει το τελευταίο χρονικό διάστημα στη χώρα μας... Σε επίπεδο μακροπρόθεσμης πρόγνωσης, μπορούν σε ορισμένες περιπτώσεις να γίνουν εκτιμήσεις, με σχετικά μεγάλες αποκλίσεις, ωστόσο όσον αφορά το επίκεντρο, το ακριβές μέγεθος και την ημερομηνία εκδήλωσης (της τάξης των ,+-150Km +-1R,+-5 ετών).

Aς εξετάσουμε κάποιες παραμέτρους που εαν λάβουμε υπόψιν, μπορούμε να καταλήξουμε σε συμπεράσματα για την σεισμική επικινδυνότητα μίας περιοχής:

Α)Λαμβάνοντας υπόψιν τα καταγεγραμμένα ρήγματα που έχουν μελετηθεί:

α)Οι περισσότεροι σεισμοί εκδηλώνονται κοντά σε περιοχές γειτνίασης διαφορετικών λιθοσφαιρικών πλακών.

β)Σε αυτές τις περιοχές υπάρχουν ρήγματα τα οποία δίνουν σεισμούς. Οι σεισμοί αυτοί έχουν μέγεθος ανάλογο των εκτάσεων των ρηγμάτων και των ελαστικών τάσεων που αναπτύσσονται.
γ)Τα ρήγματα πολλές φορές δίνουν σεισμούς ανάλογων μεγεθών.
δ)Πολλές φορές παρατηρείται περιοδική ενεργοποίηση των ρηγμάτων. Πχ το ρήγμα των Αλκυονίδων, Δυτικά της Κορίνθου, δίνει σεισμούς κάθε περίπου 25 χρόνια μεγέθους άνω των 6.5 R Tα τελευταία 25 χρόνια το συγκεκριμένο ρήγμα δεν έχει δώσει σεισμό ακόμη, οπότε στο άμμεσο μέλλον είναι ένα ύποπτο ρήγμα για να δώσει έναν αξιόλογο σεισμό.
ε) Εαν κατά μήκος των ορίων των λιθοσφαιρικών πλακών, παρατηρείται μία σεισμική συνέχεια (δηλαδή έχουν εκδηλωθεί και καταγραφεί αξιόλογοι σεισμοί), και σε κάποιο σημείο υπάρχει ένα "σεισμικό κενό" (δηλαδή σε κάποιο σημείο της σεισμικής ζώνης, δεν έχει καταγραφεί αξιόλογο σεισμικό γεγονός), υπάρχει αυξημένη πιθανότητα να σημειωθεί στην περιοχή αυτή ένας αξιόλογος σεισμός άνω των 6.5 R, με εντάση ανάλογη αυτών που έχουν καταγραφεί στους σεισμούς που είχαν συμβεί στις γειτονικές περιοχές.
στ) Εαν γίνει ένας μέτριος ή ισχυρός επιφανειακός σεισμός (με εστιακό βάθος μικρότερο των 40Km) και δεν ακολουθήσει μετασεισμική δραστηριότητα, υπάρχει αυξημένη πιθανότητα ο σεισμός αυτός να είναι προσεισμός ενός μεγαλύτερου σεισμικού γεγονότος ;anv tvn 6,8 R ή να σηματοδοτεί την έναρξη "σμηνοσεισμικής" δραστηριότητας.
ζ) Σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρείται σε μία περιοχή εκδήλωση αξιόλογων σεισμών ανάλογων μεγεθών, χωρίς κανένας να μπορεί να χαρακτηριστεί ως κύριος σεισμός. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται "σμηνοσεισμική δραστηριότητα" ή σμηνοσεισμοί.
η) Το φαινόμενο "Ντόνατς": Όταν σε ένα ρήγμα παρατηρείται σεισμική διέγερση και τα επίκεντρα των σεισμών κατανέμονται κυκλικά γύρω από μία περιοχή του ρήγματος, υπάρχει αυξημένη πιθανότητα οι σεισμοί αυτοί να είναι προσεισμοί ενός μεγαλύτερου σεισμού, που θα σημειωθεί στο κέντρο του κύκλου που σχηματίζεται (το φαινόμενο έχει πάρει την ονομασία από την συσχέτιση της κατανομής των επικέντρων με το σχήμα ενός Ντόνατ-λουκουμά!).
θ) Εαν σε μία περιοχή παρατηρείται σεισμική δραστηριότητα η οποία σταδιακά πυκνώνει, υπάρχει αυξημένη πιθανότητα να πρόκειται για προσεισμική δραστηριότητα, οπότε έρχεται σύντομα ένας μεγάλος σεισμός άνω των 6,5 R.


Β) Μεταβολές των σεισμικών τάσεων και του γεωηλεκτικού πεδίου:

Οι μεταβολές αυτές, καταγράφονται από ειδικά όργανα και πολύ συχνά, συνοδεύουν την διέγερση ενός ρήγματος.

Γ) Ασυνήθιστα φυσικά φαινόμενα:

Ασυνήθιστα φυσικά φαινόμενα, όπως η άνοδος ή η πτώση και η στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα, η ξαφνική θέρμανση των υδάτων των πηγαδιών ή των πηγών, η ενεργοποίηση θερμοπηγών (geysers), αχνοί που βγαίνουν από το έδαφος ή από σπήλαια, η σε υποθαλάσσια ρήγματα...

Δ) Ασυνήθιστες συμπεριφορές των ζώων: Έχει παρατηρηθεί πως πολλά ζώα έχουν ευαισθησία στα προσεισμικά κύματα και η συμπεριφορά τους μεταβάλλεται πριν από την εκδήλωση ενός αξιόλογου σεισμού (όπως πχ. τα ποντίκια ανεβαίνουν στα καλώδια, οι κατσαρίδες βγαίνουν από το έδαφος, τα ψάρια πηδάνε έξω από το νερό, τα σκυλιά αλυχτάνε, τα Άλογα τρέχουν ανήσυχα...). Όσο πλησιάζει το σεισμικό γεγονός, τόσο εντείνονται οι ασυνήθιστες συμπεριφορές των ζώων.

Ε) Άλλοι συσχετισμοί: Πολλές θεωρίες συσχετίζουν τους σεισμούς με άλλα φυσικά φαινόμενα ως ηξής:

- Αυξημένη πιθανότητα για μεγάλο σεισμό υπάρχει πριν ή μετά από μία μακρά περίοδο κακοκαιρίας, μακρά περίοδο ήπιων καιρικών συνθηκών, μακρά περίοδο υψηλών θερμοκρασιών, μακρά περίοδο χαμηλών θερμοκρασιών, μακρά περίοδο ανομβρίας.

- Αυξημένη πιθανότητα για σεισμούς, υπάρχει στις περιόδους αλλαγής των καιρικών συνθηκών, από καλό καιρό σε κακό καιρό και το ανάποδο, καθώς μεταβάλεται η βαρομετρική πίεση.

- Παρατεταμένη περίοδος υψηλών ατμοσφαιρικών πιέσεων σε μία περιοχή, αυξάνει την πιθανότητα εκδήλωσης σεισμών στην περιοχή αυτή.

- Αυξημένη πιθανότητα για σεισμούς υπάρχει κατά τα μέγιστα και ελάχιστα των παλιρροιών, όταν δηλαδή έχουμε Πανσέληνο ή νέα σελήνη. Η τάση αυτή είναι μεγαλύτερη εάν η πανσέληνος συνοδεύεται από έκλειψη σελήνης ή η Νέα σελήνη από έκλειψη ηλίου. Μάλιστα τον μήνα που διανύουμε αυτή τη στιγμή αυτά τα χαρακτηριστηκά έχουν συμβεί και τα δύο!

- Αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης σεισμού, έχουμε σε περιπτώσεις αύξησης της βαρυτικής επίδρασης άλλων πλανητών στην Γή (μεγιστοποίηση της έντασης των παλιρροιων), όπως πχ εάν έχουμε ευθυγράμμηση Ηλίου, Σελήνης και άλλων πλανητών. Αυτό το γεγονός θα γίνει μέσα στο Μάρτιο όπου θα ευθυγραμιστούν τρείς πλανήτες!

Παρ'ότι οι παραπάνω θεωρίες πιθανότατα αποτελούν προιόντα παρατηρήσεων σε ορισμένες περιπτώσεις και υπάρχουν επιχειρήματα τα οποία τις θέτουν σε επιστημονική βάση, δεν είναι επιστημονικά τεκμηριομένες και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως στοιχεία πρόγνωσης ενός σεισμού. Καλό θα είναι ωστόσο να λαμβάνονται υπόψιν!


Δεν χρειάζεται πανικός, ζούμε άλλωστε σε μία ιδιαίτερα σεισμογενή χώρα η οποία χαρακτηρίζεται από πολλούς σεισμούς με μεγέθη τα οποία σπάνια θα μπορούσαν να προκαλέσουν καταστροφές σε καλά δομημένα και αντισεισμικά σχεδιασμένα κτήρια. Καλό είναι λοιπόν να έχουμε στο μυαλό μας ένα "πλάνο δράσης", σε περίπτωση που ο εγκέλαδος χτυπήσει στην περιοχή μας.


Για τον λόγο αυτό, σας προτείνουμε να διαβάσετε τις οδηγίες οι οποίες έχουν εκδοθεί στην παρακάτω σελίδα από την Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας: Κλίκ ΕΔΩ για οδηγίες προετοιμασίας και προστασίας του πολίτη από σεισμικά γεγονότα
Δεν υπάρχει λόγος να φοβόμαστε τους σεισμούς. Το μόνο που πρέπει να κάνουμε, είναι να μάθουμε να ζούμε μαζί τους!

EΠΙΜΕΛΕΙΑ Γιώργος Παπακωστόπουλος

Από το ΧALAZI.GR για το... GEOMETEO

Πολύ ενδιαφέρον άρθρο...μάλοον θα μετακινηθεί στα επιστημονικά άρθρα..
Βλέπω να γινόμαστε μια πολύ δυνατή ομάδα γύρω από το θέμα των σεισμών..Καλως όρισες φίλε xalazi...

Admin έγραψε:

Πολύ ενδιαφέρον άρθρο...μάλοον θα μετακινηθεί στα επιστημονικά άρθρα..
Βλέπω να γινόμαστε μια πολύ δυνατή ομάδα γύρω από το θέμα των σεισμών..Καλως όρισες φίλε xalazi...

Kαλή αρχή ευχομαι στη προσπαθεια αυτη...

Σε ευχαριστουμε για το θεμα σου αρκετα καλη αποψη βεβαια ολα αυτα τα θεματα που αναφερεις ειναι προς συζητηση!σε ευχαριστουμε και πιστευω οτι θα εχουμε ενα forum με πολυ καλες αποψεις βασιλης admin